بررسی واژه سازی پسانحوی در زبان فارسی

واژه سازی، آفرینش واژه های جدید است. هر زبان در هر زمان به تولید واژه های جدید برای برطرف کردن نیاز ارتباطی و بیان مفاهیم تازه نیازمند است. واژه سازی به روش های مختلفی صورت می گیرد. در این رابطه رویکردهای متفاوتی وجود دارد. یکی از رویکردهای رایج، دیدگاه صرف واژگانی قوی است که در آن واژه سازی کاملا? به واژگان و حوزه صرف سپرده شده و امکان تولید واژه را در حوزه نحو مردود می داند. آن چه در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته، امکان ساخت و ایجاد واحدهای واژگانی شده پس از بخش نحو یا به عبارتی واژه-سازی پسانحوی در زبان فارسی است. در بررسی زبان فارسی معیار معاصر ایرانی، مشخص شد که علاوه بر شیوه-های واژه سازی صرفی، شیوه های دیگر غیرصرفی و پسانحوی نیز در تولید واژه نقش دارند که از آن جمله می توان به تغییر تکیه (در واژه هایی مانند نچسب، نسوز و نترس) و تبدیل (تغییر مقوله واژه بدون تغییر در شکل ظاهری آن) اشاره کرد. نوع دیگری از واحدهای واژگانی-شده را نیز می توان یافت که درون داد آن ساختاری جمله-ای دارد، اما نقش یک واژه را ایفا می کند و در حالی -که به ظاهر شبیه ساخت های نحوی است اما ویژگی های واژگانی دارد. به همین ترتیب مشخص شد در بسیاری از موارد، واحدهای واژگانی متشکل از گروه های نحوی اند. در این پژوهش به طبقه بندی و بررسی چگونگی تولید و ساختار این نوع واژه ها که از گفتار و مکالمه های روزمره مردم تهران، وبلاگ ها، مصاحبه های تلویزیونی، رسانه های گروهی و نیز نوشتار ویرایش نشده مانند خاطرات و بروزنگاشت ها به دست آمده، پرداخته شده است. از جمله این انواع می توان به موارد زیر اشاره کرد: 1) واحدهای واژگانی پسانحوی با درون داد گروه حرف اضافه-ای، مانند ازکارافتاده، ازخودبی خود و درراه مانده؛ 2) واحدهای واژگانی پسانحوی با درون داد گروه اسمی (ترکیب اضافی)، مانند شال گردن و دستمال سفره؛ 3) واحدهای واژگانی پسانحوی عطفی با درون داد گروه اسمی، مانند بی دروپیکر، بی دست وپا؛ و غیره اشاره کرد (که طبقه بندی کامل و شرح آن در فصل چهارم ارائه شده است). از این گذشته، از آن جا که همواره در صرفی یا نحوی بودن فعل های انضمامی بحث و اختلاف نظر وجود دارد، گزاره مرکب و فعل انضمامی نیز با نگاهی پیوستاری مورد مطالعه قرار گرفته و نشان داده می شود که فعل انضمامی نیز ساختی پسانحوی دارد.